Làn sóng chủ Mỹ trỗi dậy ở bóng đá Anh

Khi Malcolm Glazer hoàn tất thương vụ thâu tóm Man Utd với giá hơn 1 tỷ USD vào tháng 5/2005, ông trở thành chủ sở hữu người Mỹ đầu tiên tại Ngoại hạng Anh. 20 năm sau, hơn một nửa trong số 20 CLB Ngoại hạng Anh – gồm cả những tên tuổi giàu truyền thống như Liverpool, Arsenal hay Chelsea – nằm trong tay giới đầu tư đến từ bên kia Đại Tây Dương.

Xu hướng này không dừng lại ở giải đấu số một mà còn lan xuống giải hạng Nhất – Championship, thậm chí tận giải hạng Tư League Two, với những cái tên gây chú ý như Wrexham của các diễn viên Hollywood Ryan Reynolds và Rob McElhenney hay Birmingham City có sự góp mặt của huyền thoại bóng bầu dục Tom Brady.

Vì sao bóng đá Anh hấp dẫn giới chủ Mỹ?

Lý do lớn nhất là tiền. Giá trị CLB tăng phi mã khiến bóng đá trở thành kênh đầu tư hấp dẫn không kém chứng khoán hay bất động sản. Theo Chris Mann, Giám đốc chiến lược của Sportsology Group – đơn vị tư vấn nhiều thương vụ tại Ngoại hạng Anh – thương vụ của nhà Glazer là minh chứng rõ ràng: từ hơn 1 tỷ USD năm 2005, giá trị Man Utd đã vượt 5 tỷ USD khi tập đoàn Ineos đầu tư vào năm 2024, tức tăng hơn 400% sau 20 năm.

So với thị trường thể thao Mỹ, mức giá này vẫn “mềm”. Boston Celtics, đội bóng rổ NBA, được bán với 6,1 tỷ USD hồi tháng 3/2024, cao gấp đôi so với số tiền Todd Boehly và quỹ Clearlake Capital chi để thâu tóm Chelsea năm 2022. Vì thế, “cửa vào” bóng đá Anh vừa đủ hấp dẫn vừa đủ thách thức, đặc biệt với những tỷ phú Mỹ vốn đã quen với cách vận hành thể thao chuyên nghiệp.

Ngoài yếu tố tài chính, bóng đá Anh còn đem lại cơ hội khai thác bất động sản. Arsenal từng chuyển nhượng quyền sở hữu sân Emirates cho tập đoàn KSE của Stan Kroenke với giá 160 triệu USD. Man Utd cũng đang tính xây sân mới và dành khu đất Old Trafford để phát triển 17.000 căn hộ. Với giá trung bình 323.000 USD một căn ở Manchester, đây là nguồn lợi khổng lồ.

Ở góc độ truyền thông, Ngoại hạng Anh hiện sở hữu gói bản quyền truyền hình trị giá 9 tỷ USD cho giai đoạn 2022-2025 – cao nhất thế giới bóng đá. Dù con số này vẫn kém xa NFL (hơn 100 tỷ USD cho 11 năm, tức gần 10 tỷ USD mỗi mùa) hay NBA (75 tỷ USD trong 9 năm), nhưng khác biệt chính nằm ở phạm vi khán giả. NFL và NBA gần như chỉ hút thị trường Bắc Mỹ, trong khi Ngoại hạng Anh phủ sóng toàn cầu, từ châu Á, châu Phi tới Mỹ Latinh. Với các nhà đầu tư Mỹ, đây là cách bước vào kinh doanh giải trí toàn cầu với chi phí thấp hơn nhưng hiệu quả thương hiệu lại bền vững và lan tỏa rộng hơn nhiều.

Bên cạnh đó, các nhà đầu tư còn nhìn thấy bóng đá như một phần của ngành công nghiệp giải trí. Khác với phim ảnh hay âm nhạc vốn phân mảnh, bóng đá giữ được sức hút đa thế hệ và gần như miễn nhiễm với suy thoái. Người hâm mộ là “khách hàng trung thành”, luôn sẵn sàng trả tiền mua vé, đăng ký truyền hình hay hàng lưu niệm.

Phong cách quản trị kiểu Mỹ

Khi tiếp quản, các ông chủ Mỹ thường mang theo phong cách quản trị doanh nghiệp: tổ chức nhiều buổi gặp gỡ CĐV, nói về sức mạnh tổng hợp và cam kết hạn chế can thiệp chuyên môn. Tuy nhiên, họ tập trung mạnh vào cải tạo cơ sở hạ tầng để tối ưu doanh thu, nhất là từ khán đài VIP và dịch vụ thương mại.

Chelsea dưới thời Boehly, là ví dụ tiêu biểu: xây dựng đội ngũ phân tích dữ liệu hùng hậu, áp dụng hợp đồng siêu dài hạn (Cole Palmer và Nicolas Jackson ký tới 9 năm), mô phỏng mô hình quản trị của giải bóng chày MLB và bóng bầu dục NFL.

Liverpool dưới Fenway Sports Group lại đi theo hướng phát triển bền vững: mở rộng sân Anfield, chú trọng chuyển nhượng thông minh và khai thác thương hiệu toàn cầu. Leeds United, dưới quỹ 49ers Enterprises, học theo chính trải nghiệm của San Francisco 49ers khi xây sân mới để hồi sinh đội bóng.

Điểm chung là các ông chủ Mỹ ít trực tiếp xuất hiện trước truyền thông. Glazer gần như im tiếng từ năm 2005, Kroenke bị CĐV Arsenal đặt biệt danh “Silent Stan” vì hiếm trả lời phỏng vấn hoặc trực tiếp nói chuyện với người hâm mộ, trong khi Boehly cũng chỉ phát biểu khi cần thiết.

Nỗi lo “Mỹ hóa” bóng đá Anh

Trong mắt nhiều CĐV, hiểm họa lớn nhất là khả năng Ngoại hạng Anh bị biến thành “NFL phiên bản châu Âu”. Những ý tưởng gây tranh cãi như trần lương cầu thủ, thi đấu theo mô hình không xuống hạng, thậm chí đưa các trận chính thức sang Mỹ đều từng được nhắc đến. Ký ức về dự án Super League 2021 – nơi các CLB Mỹ tham gia sáng lập – càng khiến sự hoài nghi tăng cao.

Nhưng thực tế, các ông chủ Mỹ không phải khối thống nhất. Năm 2024, khi Ngoại hạng Anh biểu quyết thay đổi quy định giao dịch liên quan (APT), Aston Villa – đồng sở hữu bởi tỷ phú Wes Edens – lại bỏ phiếu cùng nhóm phản đối, khác với hầu hết các CLB Mỹ khác. Bill Foley, ông chủ Bournemouth, thì công khai phản đối ý tưởng đưa trận Ngoại hạng Anh sang Mỹ.

Các thay đổi lớn trong luật giải đấu cần tối thiểu 14 trong 20 CLB thông qua, và điều này khiến nguy cơ “Mỹ hóa triệt để” gần như bất khả thi.

Nếu Swansea của rapper Snoop Dogg, Birmingham của Tom Brady hay Wrexham của Reynolds cùng giành quyền thăng hạng, số CLB có vốn Mỹ tại Ngoại hạng Anh sẽ còn tăng. Nhưng các rào cản văn hóa và cấu trúc truyền thống – đặc biệt là cơ chế thăng hạng, xuống hạng – khiến bóng đá Anh khó bị biến đổi hoàn toàn theo khuôn mẫu NFL hay NBA.

Thay vào đó, điều chắc chắn là sức ảnh hưởng tài chính và văn hóa Mỹ sẽ ngày càng rõ rệt. Họ mang tới vốn, mô hình quản trị, kinh nghiệm giải trí, đồng thời đưa Ngoại hạng Anh tiến sâu hơn vào thị trường toàn cầu.

Từ Glazer, Kroenke, Boehly đến Reynolds hay Brady, mỗi người có cách tiếp cận khác nhau. Nhưng tất cả cùng góp phần dịch chuyển quyền lực bóng đá Anh theo hướng Tây, nơi tài chính ngày càng quyết định nhịp thở của giải đấu vốn được coi là giàu bản sắc nhất hành tinh.

Hồng Duy tổng hợp